شنوایی مهم ترین حس در انسان است که گاهی دچار مشکل می شود. گوش با دریافت اصوات اطراف و پردازش این صدا ها باعث شنوایی در انسان می شود. اختلال در سیستم شنوایی انسان، زندگی فرد را بسیار تحت تاثیر قرار می دهد و حتی باعث انزوا و گوشه گیری در او می شود.

در اصل کم شنوایی يا آسيب شنوايي مشکل در عملکرد يک يا هر دو گوش است . این اختلال تقریبا در بین افراد یک جامعه به خصوص در سالمندان امری بسیار شایع است که به دلایل مختلفی رخ می دهد.

کم شنوایی یعنی کاهش حساسیت شنوایی نسبت به صداهایی که بطور طبیعی شنیده می شوند. 

به کم شنوایی عبارتهایی نظیر کاهش شنوایی، افت شنوایی، سنگین شدن گوش، کری، ناشنوایی ، ناشنوا يا سخت شنوا و … نیز گفته می شود و می تواند هر فردی را در هر سنی، درگیر کند و طبق آمار بهداشت جهانی (WHO)، در حدود پنج درصد از حمعیت جهان – 360 میلیون نفر (328 میلیون بزرگسال و 32 میلیون کودک) – از کم شنوایی ناتوان کننده رنج می برند

 در حدود یک سوم از افراد بالای 65 سال دچار کاهش شنوایی بالای 40 دسیبل هستند .

از دست دادن شنوایی یکی از شایع ترین مشکلات است که می تواند هر زمان به سراغ هر کسی بیاید و زندگی او را تحت تاثیر قرار بدهد. 

طیق آمار، از هر 1000 کودک، 2 تا 3 کودک، دچار کم شنوایی و یا ناشنوایی هستند و از هر 1000 کودک مدرسه ای، 30 کودک کم شنوا و یا ناشنوا هستند.

افت شنوایی می تواند خفیف (Mild)، متوسط (Moderate)، شدید (Severe) و یا عمیق (Profound) باشد. کاهش شنوایی می تواند در گوش چپ، گوش راست  و یا در هر دو آنها بوجود بیاید و شخص را در شنیدن صداها دچار مشکل کند. افرادی که میران افت شنوایی آنها در حد خفیف تا شدید است و می توانند از طریق گفتار با دیگران ارتباط برقرار کنند و استفاده از سمعک و سایر دستگاههای کمک شنوایی می تواند در بهبود تجربه شنوایی این افراد کمک شایانی بکند. افرادی که افت شنوایی آنها بسیار شدید است، ممکن است با کاشت حلزون نتایج مورد قبولی را دریافت کنند. افراد ناشنوا، که افت شنوایی آنها بسیار عمیق (Profound) است با زبان ایما و اشاره با دیگران ارتباط برقرار می کنند.

علائم و نشانه های کم شنوایی

در بسیاری از موارد، کم شنوایی بطور ناگهانی ایجاد نمی شود و بصورت یک پروسه طولانی مدت در طی چندین سال رخ می دهد که باعث می شود، شخص به سختی متوجه مشکل کم شنوایی خود شود. در برخی موارد کاهش شنوایی بصورت ناگهانی و در عرض کمتر از 72 ساعت رخ می دهد که به آن کم شنوایی و یا کری ناگهانی گفته می شود که باید ظرف کمتر از 24 ساعت (زمان طلایی)  اقدامات درمانی انجام گیرد.

از علائم و نشانه های کم شنوایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زمانی که مردم صحبت می کنند، صدای آنها بطور “من و من” شنیده می شود و انگار  آنها زیر لب با هم صحبت می کنند .
• شما می توانید صحبت کردن افراد را بشنوید ولی قادر به تشخیص کلمات و گفتار نیستید .
• درک گفتگوها در محیط های پر سروصدا و شلوغ نظیر رستوران و … دشوار است .
• دوستان و افراد خانواده شما متوجه کم شنوایی شما می شوند و به شما اعلام می کنند .
• صدای تلویزیون را بیشتر از حدی که دیگران احساس راحتی کنند، بلند می کنید .

تحقیقات اخیر نشان داده اند که اگر اختلالات شنوایی نظیر کاهش شنوایی درمان نشود،روابط فرد را با دوستان، عزیزان و افراد خانواده خود را تحت الشعاع خود قرار داده و ممکن است باعث انزوا، گوشه گیری، افسردگی و مشکلات روحی روانی متعددی گردد.

همچنین افت شنوایی در محیطهای کاری می تواند باعث ایجاد اختلال در کیفیت کاری و کاهش میزان درآمد فرد شود.

کم شنوایی و ناشنوایی مادرزادی ( Congenital ) و اکتسابی ( Acquired )

کم شنوایی و ناشنوایی، ممکن است بطور مادرزادی در هنگام تولد (Congenital) و یا بطور اکتسابی (Acquired) بعدا در طول زندگی فرد، ظاهر شود. تفاوت مادرزادی و اکتسابی بودن کم شنوایی، در زمان ظاهر شدن آن است و مشخص نمی کند که آیا دلیل این کم شنوایی و یا ناشنوایی ژنتیکی است (از پدر و یا مادر به ارث برده شده است) یا نه.

ناشنوایی و کم شنوایی اکتسابی، ممکن است عامل ژنتیکی داشته باشد که بعدا ظاهر می شود و یا اینکه ممکن است در نتیجه رسیدن آسیب به گوش (گوش داخلی، میانی، داخلی) و یا اعصاب شنوایی فرد بوجود بیاید. همچنین، ناشنوایی و یا کم شنوایی مادرزادی، ممکن است عامل ژنتیکی نداشته باشد و در نتیجه ابتلا مادر به ویروس خاصی در دوران بارداری، نظیر ویروس سرخجه و ... بوجود آمده باشد. با این وجود، امار نشان می دهند که در حدود بیش از نیمی از کم شنوایی ها و یا ناشنوایی های مادرزادی، عامل ژنتیکی دارند.

انواع کم شنوایی

می توان کم شنوایی (ناشنوایی) را بر اساس ناحیه ای از گوش که دچار آسیب شده است، در سه دسته مختلف طبقه بندی کرد:

• کم شنوایی انتقالی (Conductive)
• کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural)
• کم شنوایی ترکیبی (Mixed)

کم شنوایی انتقالی (هدایتی) Conductive Hearing Loss

هر مشکلی در گوش بیرونی یا میانی که از هدایت صحیح صدا جلوگیری می کند را کم شنوایی انتقالی گویند. کم شنوایی انتقالی معمولا از 25 تا  65  دسیبل و میزانش ملایم یا متوسط است.

در برخی موارد، کم شنوایی انتقالی می توان موقتی باشد. با توجه به عوامل اختصاصی بروز مشکل، درمان دارویی یا جراحی راهگشاست. در  کم شنوایی انتقالی حتی می توان از ابزارهای شنوایی نظیر ایمپلنت گوش میانی یا ایمپلنت استخوان انتقالی کمک گرفت.

از دلایل افت شنوایی انتقالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهنجاری در ساختار گوش خارجی، مجرای گوش و گوش میانی
• تجمع جرم (موم و ترشحات گوش) و یا اجسام خارجی درون مجرای گوش
• تجمع مایع در گوش میانی ناشی از سرما خوردگی
• عفونت گوش میانی که می تواند منجر به تجمع مایع درون گوش میانی شده و حرکت پرده گوش و استخوانچه های گوش میانی را مختل کند. به ابن عارضه اصطلاحا Otitis Media نیز گفته می شود.
• عفونت کانال گوش
• آلرژیها که باعث کوچک شدن گوش میانی شده و باعث ایجاد اختلال در حرکت و ارتعاش آن می شود.

کم شنوایی حسی عصبی Sensorineural Hearing Loss

کم شنوایی حسی-عصبی ناشی از فقدان یا صدمه به سلول های حسی (سلولهای موئی) در حلزون گوش و به صورت دائمی است. کم شنوایی حسی-عصبی به » کم شنوایی عصبی « نیز شهرت دارد و می تواند ملایم، متوسط​​، شدید یا عمیق باشد.

برخی افراد تنها در فرکانسهای بالا دارای کم شنوایی حسی-عصبی هستند، که به آنها کم شنوایی جزئی می گویند. در این موارد، تنها سلولهای موئی در پایین حلزون گوش آسیب دیده اند. در راس یا همان بخش داخلی حلزون گوش، سلول های موئی قرار دارند که مسئول پردازش تن صدای کم فرکانس هستند و هنوز دست نخورده باقی مانده اند. تحریک ترکیبی الکتریکی و صوتی یا EAS به طور اختصاصی برای این موارد توسعه یافته است.

هنگامی که کم شنوایی (و یا ناشنوایی) به خاظر مشکلات گوش داخلی (آسیب های عصبی) بوجود آمده باشد، کم شنوایی از نوع حسی عصبی (Sensorineural) بوده که رایج ترین نوع ناشنوایی و یا کم شنوایی می باشد.

از مهمترین دلایل افت شنوایی حسی-عصبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری منیر – Meniere’s Disease
• کهولت سن (Presbycusis)
• آسیب عصبی ناشی از سفلیس
• کاهش شنوایی با علت ناشناخته (Idiopathic Hearing Loss)
• تومور های عصبی نظیر آکوستیک نوروما
• مسمومیت دارویی نظیر آسپرین و آمینوگلیکوسید و داروهایی که در شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.
• آسیپ های ناحیه سر
• قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بسیار بلند (Noise Induced Hearing Loss – NIHL). صداهای شدید بالای 75 دسیبل باعث رسیدن آسیب به گوش داخلی می شوند.

کم شنوایی ترکیبی Mixed Hearing Loss

هنگامی که کم شنوایی منشا دوگانه حسی عصبی و انتقالی داشته باشد. در این نوع کاهش شنوایی، بخش های مختلف گوش (خارجی، میانی و داخلی) و اعصاب شنوایی ممکن است آسیب دیده باشند.

کم شنوایی آمیخته در واقع از کم شنوایی حسی-عصبی و انتقالی تشکیل شده است. که از مشکلات موجود در هر دو بخش درونی و بیرونی یا میانی گوش ناشی می شود. گزینه های درمانی می تواند شامل دارو، جراحی، ابزارهای کمک شنوایی، ایمپلنت گوش میانی  یا ایمپلنت استخوان انتقالی باشد.

روشهای درمان کم شنوایی

استفاده از سمعکها غالبا معمولترین شیوه ی درمان کاهش شنوایی هستند.

در انتخاب نوع و شیوهی درمان، عوامل مختلفی دخیل هستند که از جمله ی آنها میتوان به شدت کاهش شنوایی، نوع آسیب و سبک زندگی فرد مبتلا اشاره کرد. متخصص شنوایی ممکن است برای رفع مشکلات گوناگون، اقدامات مختلفی را انجام دهد و بنا بر تشخیص وی اقدام به جراحی یا تجویز دارو شود.

هنگامی که مداخله ی پزشکی در شرایط بیمار نمیتواند موثر واقع شود، استفاده از سمعک برای بسیاری از افراد راه حل جایگزین و مناسبی خواهد بود. سمعکها در رنگها، مدلها، ابعاد و سطوح قیمت گوناگون عرضه میشوند و بسته به نیازهای مختلف افراد تکنولوژیهای گوناگونی را در اختیار مصرف کنندگان آنها قرار میدهند.

پیشگیری از آسیبهای شنوایی

بسته به نوع افت شنوایی و علت کم شنوایی، میتوان با استفاده از روشهای پیشگیری گوناگونی از بقای سلامت شنوایی افراد اطمینان حاصل کرد. یکی از انواع کاهش شنوایی که می توان به آسانی از آن پیشگیری کرد، آسیب های مرتبط با قرارگیری در معرض صدا های ناهنجار و شدید است. از آنجا که این نوع  کاهش شنوایی عموما موقتی است، افراد میتوانند با پیشگیری از قرارگیری در معرض این صداها و یا استفاده از محافظهای شنوایی مناسب مانند گوشگیرها (Earplug) یا گوشیهای ضد صوت (Noise Cancelling Headphone)، مانع بروز این نوع آسیبها شوند.

گوشگیرها (Earplug) یک نوع از انواع محصولات محافظت از گوش در برابر صداهای بسیار بلند هستند. آنها عموما از موادی ساخته می شوند که مانع از عبور صدا میشوند و در ابعاد مناسبی عرضه میشوند تا درصورت استفاده ی صحیح، مانع ورود اصوات مزاحم و مضر به گوش شوند.

گوشیهای ضد صوت (Earmuff) و یا هدفون های نویز کنسلینگ (Noise Cancelling Headphones) نیز انتخاب دیگری برای محافظت شنوایی هستند. این گوشیها محافظت بیشتری از گوش به عمل میآورند و در زمانهای طولانی تر یا شدتهای بالاتر اصوات ناهنجار، قابل استفاده هستند. این وسیله ها با قرارگیری بر روی گوش و پوشاندن کل آن مانع انتقال اصوات مزاحم از طریق مجرای شنوایی میشوند.